25 afkortingen die je moet kennen om de warmtetransitie te doorgronden

Bij de warmtetransitie spelen ingewikkelde maatschappelijke, technische, juridische en organisatorische vraagstukken. De hoeveelheid terminologie die je in de warmtetransitie tegenkomt kan daardoor duizelingwekkend zijn. NIWT zet de betekenis en context van de belangrijkste afkortingen op een rij.

De landelijke doelstelling om woningen en andere gebouwen uiterlijk in 2050 aardgasvrij te verwarmen, betekent dat de warmtetransitie inmiddels hoog op de agenda staat bij gemeenten, provincies, waterschappen, energieleveranciers, woningcorporaties en andere betrokkenen. De opgave is omvangrijk, ingrijpend en multidisciplinair, en brengt allerlei complexe thema’s en issues mee. Rond alle ontwikkelingen is inmiddels ook een scala aan afkortingen ontstaan. Het NIWT, het onafhankelijke kennis- en opleidingsinstituut voor de warmtetransitie, gidst je door de veelgebruikte begrippen.

De warmtetransitie: van regionaal naar lokaal

In de route naar aardgasvrij wonen worden regionale en lokale doelstellingen doorvertaald naar concrete plannen voor wijken. RES, TVW en WUP zijn de kernwoorden.

• RES: Regionale Energiestrategie, het beleidsstuk van de energieregio met de visie op de energietransitie.
• TVW: Transitievisie Warmte, het beleidsstuk van de gemeente met de visie op de warmtetransitie.
• WUP: Wijkuitvoeringsplan, het beleidsstuk van de gemeente met een plan voor de warmtetransitie van een wijk.

Het wat en hoe van warmtenetten

De aanleg van warmtenetten is een belangrijke route naar de klimaatneutrale gebouwde omgeving. Een warmtenet zorgt voor een efficiënte koppeling tussen de beschikbare lokale bronnen en de afnemers. Er zijn verschillende aspecten aan de collectieve aanpak: van de beschikbare bronnen tot de technische installaties.

• ZLT, LT, MT, HT: zeer lage temperatuur, lage temperatuur, midden temperatuur en hoge temperatuur, de mogelijke temperatuurniveaus van warmtenetten. Vanuit WarmingUp, een samenwerking tussen partners die zich inzetten voor collectieve systemen die de warmtetransitie te versnellen, is een rapportage gemaakt met eenduidige definities van de verschillende begrippen.
• TEA, TED, TEO: thermische energie uit afvalwater (TEA), drinkwater (TED) en oppervlaktewater (TEO), het gebruik van aquathermie als lokale duurzame bron voor een warmtenet.
• WKO: warmte-koude-opslag, een energiesysteem waarbij gebruik wordt gemaakt van ondiepe aardwarmte om warmte en koude aan een woning of gebouw te leveren. Een WKO kan onderdeel zijn van een warmtenet.
• WP: warmtepomp, een elektrische installatie die warmte onttrekt aan de lucht, de bodem of grondwater en aardgasvrije verwarming mogelijk maakt. In modulaire warmtesystemen worden luchtwarmtepompen ingezet als eerste stap naar een lokaal warmtenet.

De financiële zaken

Betaalbaarheid is een belangrijk thema in de warmtetransitie. Voor de ontwikkeling van warmtenetten betekent dat bijvoorbeeld: een goede businesscase doorrekenen, en waar mogelijk gebruik maken van subsidies.

• Buca, de businesscase, een financieel model waarin alle investeringen, herinvesteringen, afschrijvingen, onderhoudskosten en inkomsten gedurende de looptijd van een warmtenet worden verwerkt. Een businesscase is in eerste instantie bedoeld als basis voor gesprekken tussen een woningcorporatie en een warmtebedrijf. Maar de methodiek is ook bruikbaar voor gemeenten, provincies en andere partijen die een rol spelen bij aardgasvrije projecten. Bij het Expertisecentrum Warmte vind je een template om een businesscase te maken.
• CAPEX: capital expenditures, de vereiste investeringen in de kosten voor een project.
• OPEX: operational expenditures, de operationele kosten voor een project.
• BAK: de bijdrage aansluitkosten, de eenmalige aansluitkosten per gebouw om aan te sluiten op het warmtenet. Afnemers van stadsverwarming betalen vaste kosten voor de aansluiting en variabele kosten voor het verbruik. De ACM stelt de maximale variabele warmtetarieven vast, die (vooralsnog) zijn gekoppeld aan de gasprijzen.
• SDE: Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++), een subsidieregeling van de rijksoverheid voor ondernemingen en organisaties om initiatieven die bijdragen aan CO2-reductie te ondersteunen en stimuleren. De SDE++-subsidie richt zich in 2022 onder andere op hernieuwbare warmte, zoals zonthermie, en CO₂-arme warmte, waaronder aquathermie en geothermie.
• PAW: Programma Aardgasvrije Wijken, een landelijk subsidie- en leerprogramma om bestaande woonwijken aardgasvrij te maken. Het programma ondersteunt onder meer tientallen proeftuinen.

De techniek achter de warmtetransitie

Een warmtenet transporteert warmte via ondergrondse leidingen naar woningen en andere gebouwen. Het netwerk brengt verschillende technische componenten samen om de juiste warmte af te leveren.

• WOS: warmteoverdachtstation, een collectieve voorziening in een wijk die stadsverwarming onder de juiste druk transporteert richting afnemers.
• WAS: warmteaangiftestation, een installatie waarmee een warmtenet warmte en/of warm tapwater levert aan de binneninstallatie van een grootzakelijke afnemer van stadsverwarming.
• AF: afleverset (of afgifteset), een installatie waarmee een warmtenet warmte en/of warm tapwater aflevert aan de binneninstallatie van een huishouden of kleinzakelijke gebruiker. De afleverset wordt meestal gemonteerd in de ruimte voor een cv-installatie.
• WEQ: woonequivalenten, het aantal woningen dat is aangesloten op een warmtenet, of het equivalent daarvan als het gaat om andere soorten gebouwen.

Succesfactoren voor de warmtetransitie

De warmtetransitie roept diverse organisatorische en juridische vraagstukken op, die een grote impact hebben op het succes van initiatieven, plannen en projecten.

• PPS: publiek-private samenwerking, een veel gebruikte aanvliegroute om een warmtenet te ontwikkelen. De samenwerking gaat veel verder dan de traditionele inkoop van marktdiensten, of de aanbesteding van projectwerkzaamheden.
• VEWA: Veiligheidsvoorschriften Warmte, regels voor veiligheid die zijn opgesteld door de warmtebedrijven van brancheorganisatie Energie-Nederland. Bedrijven die zich bezighouden met de installaties voor warmtelevering werken volgens deze veiligheidsvoorschriften.
• WCW: Wet Collectieve Warmtevoorziening, een wetsvoorstel voor de herziening van de Warmtewet van 2014. De wet, die naar verwachting in 2023 in de Tweede Kamer wordt behandeld, heeft tot doel om de groei van collectieve warmtesystemen te ondersteunen, de transparantie over de tarieven voor stadsverwarming te waarborgen, de vereisten voor leveringszekerheid aan te scherpen en de verduurzaming van warmtenetten te stimuleren.

Dieper duiken in de betekenis en context van de warmtetransitie? De NIWT-cursus “Introductie in de warmtetransitie” neemt je in één dag mee in alle actuele vraagstukken van de Nederlandse warmtetransitie. Kijk voor het programma, de startdata en informatie over aanmelden op de website.