Collectieve of individuele warmte-oplossing: hoe maak je de juiste keuze?

De afweging tussen een collectieve of individuele warmtevoorziening is vaak de eerste keuze die gemaakt moet worden in de overgang naar een aardgasvrije gebouwde omgeving. Daarvoor bestaat geen standaard succesformule. We zetten op een rij waar je zeker aan moet denken om als professional de juiste keuze te maken.

Ken de unieke warmtevraag

De juiste aanpak van de lokale warmtetransitie is altijd maatwerk. Iedere buurt of wijk is immers uniek en kent een eigen samenstelling van utiliteitsgebouwen en woningen. Het startpunt voor het keuzeproces is de concrete warmtevraag: hoeveel warmte is er nodig? Deze wordt bepaald door het aantal huishoudens in een gebied en de mate van isolatie van de woningen en gebouwen. Zo is een all-electric individuele oplossing alleen mogelijk wanneer de woningen voldoende geïsoleerd zijn. Onderzoeken of een collectief warmtenet uit kan, is alleen de moeite waard als er in een gebied voldoende potentiële afnemers zijn om de benodigde investering terug te kunnen verdienen.

Lage- of midden-, of hoge temperatuur?

De rijksoverheid gaat ervan uit dat alle naoorlogse woningen geschikt kunnen worden gemaakt voor een aardgasvrije oplossing met een temperatuurniveau van 50 ⁰C of lager. Bij deze richtlijn geeft de overheid ook een overzicht van isolatiewaarden waarmee 50 ⁰C of lager inderdaad voldoende is.

Om de mogelijkheden voor een warmtenet te verkennen dient ook in een vroeg stadium gekeken te worden naar de aanwezigheid van duurzame warmtebronnen. Is er voor een specifiek gebied een warmtebron (bijvoorbeeld industrie met restwarmte) in de buurt? Wat zijn de lokale mogelijkheden voor de inzet van relatief nieuwe bronnen zoals geothermie en aquathermie? Welke kosten zijn daarbij te voorzien? Lijkt een combinatie van diverse bronnen nodig om de piek in de wintermaanden te kunnen opvangen? Wat is ervoor nodig om dat te organiseren? Daarbij is het ook belangrijk om naar het benodigde temperatuurniveau te kijken. Sommige duurzame warmtebronnen kunnen midden- of hoge temperatuur warmte leveren, maar vaak is lage temperatuur waar mogelijk efficiënter. Op korte termijn zullen (nog) niet alle woningen in een wijk verwarmd kunnen worden met lage temperatuur en is het nodig om middentemperatuur warmte te leveren óf de warmte bij elke woning op te waarderen naar een hogere temperatuur.

Impact op de openbare ruimte

Als de eerste (technische) verkenningen laten zien dat een collectieve aanpak kansrijk is op basis van de warmtevraag, dan zijn er vervolgens nog allerlei afwegingen te maken. Is er voldoende ruimte in de ondergrond? Is er sprake van een oud stadscentrum en/of een groot aantal monumentale gebouwen, waardoor de aanleg van een warmtenet of de toepassing van isolatie mogelijk erg moeilijk en kostbaar is? Ook ecologische aspecten spelen een rol. Op welke locaties is er mogelijk bomenkap nodig om de infrastructuur te realiseren? Wat zijn de milieurisico’s van warmtewinning uit oppervlaktewater?

Lokaal openbaar bestuur

Naast de mogelijke technieken, vereiste investeringen en praktische overwegingen spelen er ook politieke vraagstukken. Heeft het lokale bestuur een voorkeur voor collectieve of juist individuele oplossingen? Is de deelname van woningcorporaties een doorslaggevende factor voor de haalbaarheid van een warmtenet? Welk duurzaamheidsbeleid hanteren corporaties? Wat is het tijdspad voor verduurzaming van het corporatiebezit, zoals toepassing van isolatiemaatregelen? Hoe is het draagvlak voor warmtenetten onder bewoners? Zijn er nieuwbouwplannen waar aan collectieve warmte wordt gedacht en waar mogelijkheden zijn voor de aansluiting van bestaande bouw? Zijn er aanknopingspunten voor koppelingen met nabijgelegen industrieterreinen en/of utiliteitsgebouwen?

Keuzeproces

Professionals die zijn betrokken bij de keuze tussen een collectieve oplossing en een individuele aanpak staan voor een grote opgave. Zo’n keuze maak je niet alleen. Het gaat erom het keuzeproces te overzien, te monitoren en te ondersteunen. Welke keuzes moeten we samen maken, welke op hoofdlijnen en welke meer in detail? Welke informatie is daarvoor nodig?

In onze opleiding “Professional in de warmtetransitie” begin je al op de eerste lesdag met het maken van dergelijke opdrachten voor de fictieve stad Modahldam. Tijdens de opleiding doorloop je de verschillende processtappen voor het vormgeven van de lokale warmtetransitie. De opleiding wordt verzorgd door diverse docenten die elk hun eigen expertise inbrengen. Zo kom je alles te weten over de technische, financiële, juridische, organisatorische, strategische én communicatieve aspecten van de warmtetransitie.