De business case voor een warmteproject: wat zijn de do’s & dont’s?
Als je de business case voor een duurzaam warmteproject opstelt, zijn er verschillende knoppen om aan te draaien. Jan Willem Zwang, specialist in de ontwikkeling, financiering en exploitatie van duurzame energieprojecten en docent van NIWT, vertelt wat er komt kijken bij een business case voor een aardgasvrije warmte-oplossing.
De vereiste investeringen, de verwachte inkomsten en kosten en het gewenste rendement. Dat zijn de belangrijkste bouwstenen van de business case voor een collectieve warmte-oplossing. “Als je de investeringen, kosten en rendementseis op een rij hebt, dan kan je aan de knoppen gaan draaien om de gewenste opbrengsten te gaan realiseren”, vat Jan Willem Zwang samen. “Daarbij spelen naast financieringsmogelijkheden en investeringsafwegingen ook actuele omstandigheden en risico’s mee. Denk aan de mogelijkheden voor een subsidie of een lening met een lage rente, en veranderingen in de gas- en elektriciteitsprijzen.”
Jan Willem Zwang is oprichter en eigenaar van Stratergy, een adviesbureau dat is gespecialiseerd in de ontwikkeling, financiering en exploitatie van duurzame energieprojecten. Hij is al jarenlang betrokken bij de realisatie van warmteprojecten en werkte voor onder meer Essent, AVR, Eteck en AEB. Hij verzorgt de module over finance in de NIWT-opleiding Professional in de warmtetransitie en is docent van de cursus Financiering en business case in de warmtetransitie.
Zwang onderscheidt drie soorten investeringen die nodig zijn voor warmteprojecten: in de opwek, de infrastructuur en de binneninstallaties in gebouwen. “Het is vaak heel lastig om aan de investeringskosten voor een warmtenet te sleutelen. Als je bijvoorbeeld gaat beknibbelen op het leidingenwerk, dan kan je in een latere fase van een project mogelijk niet de hoeveelheid warmte leveren die je zou willen, of er treedt veel warmteverlies op. En als je bespaart op onderhoudscontracten, dan kan dat ten koste gaan van de kwaliteit van het onderhoud en tot allerlei kosten voor reparatie of vervanging leiden.”
Terugverdiencapaciteit
Een belangrijk financieringsvraagstuk om je als warmteprofessional in te verdiepen heeft volgens Zwang te maken met de manier waarop je de totale investeringen verwacht terug te verdienen. “De basis daarvoor is meestal de prijs voor de geleverde warmte. Daarnaast spelen de bijdrage aansluitkosten (BAK) en het vastrecht mee. De maximale warmtetarieven worden jaarlijks vastgesteld door de ACM. In publiek-private samenwerkingsverbanden wordt vaak gekozen voor een prijskorting, terwijl commerciële partijen doorgaans standaard de maximale tarieven hanteren. Dat is een keuze die – net als de hoogte van de BAK – directe impact heeft op de business case.”
Een warmtenet komt in de praktijk alleen van de grond als het project rendabel is. Maar wat is rendabel precies? Zwang: “De vereiste investeringen en de terugverdiencapaciteit – die wordt bepaald door de BAK, het vastrecht en de variabele kosten voor de geleverde warmte – moeten uiteindelijk in balans zijn met de rendementseis. Maar je bepaalt zelf welk rendement je stelt. Commerciële partijen gaan soms uit van een rendement van 10 procent, terwijl een gemeente misschien 4 procent al voldoende vindt om de risico’s af te dekken.”
In drie stappen naar een business case
Om aan de slag te gaan met de business case voor een warmtenet zijn dus verschillende calculaties en afwegingen nodig. Waar start je? Wat zijn de vervolgstappen? “Het begint allemaal met een idee: je wilt een plan realiseren en daar de juiste warmte-oplossing voor vinden”, benadrukt Zwang. “Neem de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk, of de uitbreiding van een winkelcentrum of een bedrijventerrein. De warmtelevering moet aan een aantal juridische voorwaarden voldoen, en er zijn verschillende technische keuzes te maken. Na de eerste ideefase volgt daarom een heleboel uitzoekwerk. Wat is de schaalgrootte van het project? Welke lokale bronnen zijn er mogelijk, gezien de warmtevraag van de gebouwen? Daarna start je eigenlijk pas met de financiële vraagstukken. Wat zijn de kosten van de verschillende mogelijke oplossingen? Wat zijn de marktprijzen voor de aanleg van de infrastructuren? Welke kosten komen er kijken bij de aanleg en exploitatie van de bron?”
In de derde stap worden de business cases van de diverse opties uitgewerkt. Daarbij wordt verder ingezoomd op de vereiste investeringskosten, de te verwachten inkomsten en het gewenste rendement. “Elk onderdeel van de business case moet je kunnen onderbouwen. Bijvoorbeeld met offertes van leveranciers, maar ook met cijfers over de warmtetarieven en onderzoeken naar de actuele en toekomstige ontwikkelingen in de energiemarkt. Dat vraagt ook om een visie van jou als professional in de warmtetransitie. Staan financiële afwegingen voorop, of geven zaken zoals comfort of keuzevrijheid voor eindgebruikers de doorslag?”
Eyeopener
Tijdens de tweedaagse cursus Financiering en business case in de warmtetransitie deelt Zwang praktisch toepasbare inzichten, tools en cases. Deelnemers krijgen handvatten om zelf een business case op te stellen voor een warmteproject, en daarbij de verschillende risico’s te verminderen. Er komen thema’s aan bod zoals de stakeholders in het financiële landschap van de warmtetransitie, subsidiemogelijkheden en optimalisaties.
Voor veel deelnemers is de berekening van het rendement op een investering een ware eyeopener, vertelt Zwang. “Commerciële partijen hanteren naar eigen zeggen vaak lage rendementen. Maar het rendement dat jaarlijks wordt geboekt – dat vaak wordt weergegeven in het resultaat na belasting – is niet het enige waarop je moet letten. Minstens zo belangrijk zijn de kasstromen, die bestaan uit de betalingen en ontvangsten van de bankrekening. Het resultaat kan negatief zijn, maar vaak is de kasstroom dan positief. En daar kijken de aandeelhouders en banken naar: geld op de rekening.”
Let op financiële risico’s én kansen, adviseert Zwang. “Denk alleen al aan de warmteprijzen waarmee je rekent. De warmtetarieven van de ACM zijn gekoppeld aan de gasprijzen. Als jouw project sterk afhankelijk is van elektriciteit, zoals bij warmtenetten met een warmtepomp als bron, en de prijzen voor stroom dalen dan verbetert het rendement. In de energiemarkt zijn voortdurend allerlei nieuwe ontwikkelingen. Een realistische business case houdt rekening met mee- én tegenvallers.”
De financiering van warmteprojecten komt uitgebreid aan bod in de NIWT-opleiding Professional in de warmtetransitie, die alle actuele inzichten deelt over de verschillende aspecten van de Nederlandse warmtetransitie. Tijdens de NIWT-cursus Financiering en business case in de warmtetransitie duik je de diepte in, en ga je zelf met praktijkvoorbeelden en business cases aan de slag. Kijk voor het volledige programma, de startdata en informatie over aanmelden op de website.